Armoede in de Spitkeet

In een eerder bericht schreef ik over mijn driedaagse trip door Noordwest Friesland. Ik geniet altijd lang na van dit soort reisjes. Sommige dingen brengen een glimlach om mijn mond, zoals het huis van Ruurd Wiersma, andere zetten me tot nadenken. Dit keer is dat de Spitkeet in Harkema. Het is een goed opgezet, klein openluchtmuseum dat zich richt op de woningen van de armen. De wandeling door het museum is zo opgezet dat je bij de allerarmsten begint en langzaam ziet dat het beter wordt.

Holwoning

Het eerste gebouw (voor zover je dat zo kunt noemen) is de holwoning. Een uitgegraven gat met een deur en, in deze uitvoering, ook ramen maar dat was niet altijd zo. Direct naast de deur staat een 'bed'. Een houten constructie met wat stro en een deken. Aan het voeteneind van het bed staat een tafel en achter de tafel is een vuurplaats. In de hoek naast de vuurplaats staat een kist. Daar zullen de eigendommen van de bewoners in gezeten hebben. En dat is het, een woning van een paar vierkante meter. Geen wc of wasgelegenheid.  Hoeveel mensen zullen er gewoond hebben? Hoe koud of juist benauwd zal het geweest zijn in de winter?

Spitkeet of plaggenhut

Dit huis was groter dan de holwoning: een schuur en een kamer achter elkaar gebouwd. Het is bekend dat hier vaak grote gezinnen in woonden. Het is er donker, binnen zijn de plaggen te zien. Hier en daar groeit wat uit de 'muur' en de vloer is gewoon aangestampte aarde. Het moet vies zijn geweest, bedompt en vol. Het was een zwaar leven: van de hand in de tand en het zien te rooien met wat je hebt, als je al iets hebt. Want in zo'n huis ga je toch niet wonen als je je beter kunt veroorloven.

Woningbouwwoningen

Zoals overal in Nederland, kwam er ook een woningbouwvereniging in Harkema die huizen ging bouwen voor de armsten. Huizen die er uit zien als een miniboerderijtje. Het hoorde bij het ideaal om landarbeiders grond te geven, zodat ze in hun eigen onderhoud (of in ieder geval) voedsel konden voorzien. Het is nog steeds allemaal erg klein. Ik vind het moeilijk voor te stellen hoe dat geweest moet zijn.

Je zag dus, wandelend door het museum een verbetering voor de arbeiders in Nederland. Armoede aan het begin van de twintigste eeuw en daarvoor, was schrijnender dan nu, althans in het Westen. De sloppenwijken zijn er nog steeds bij de grote steden in opkomende landen en ontwikkelingslanden. Sinds het begin van de twintigste eeuw, met de Woningwet van 1901, is er in Nederland in de woonomstandigheden wel veel veranderd. De corporaties hebben daarvoor veel betekent. Dat ze nu de weg (en heel veel geld) kwijt zijn verandert daar niet zoveel aan.

En nu?

Denkend over het museum, vraag ik me af hoe het nu is. Ik las het verhaal van een oudere man die naar het ziekenhuis moet voor bestralingen. Nu hij een eigen bijdrage moet betalen voor het vervoer, slaat de armoede toe. Hij houdt € 8,00 per week over voor voedsel. Als hij alleen aardappels en brood zou eten, kan dat. Maar de Aardappeleters zouden toch verleden tijd moeten zijn. Hij woont misschien goed, dat weet ik niet, maar hij is toch arm. Gelukkig is er de voedselbank die hem uit de brand helpt.

Het is de eerste edele waarheid in het Boeddhisme: Er is lijden. Het is er altijd geweest en vermoedelijk zal het er altijd blijven. Of het nu slechte huisvesting (met alles wat daar bij komt) of te hoge kosten om nog fatsoenlijk boodschappen te kunnen doen, armoede is lijden. Ik ben hier nog niet over uitgedacht, net zo min als ik ben uitgedacht over hebzucht. Eigenlijk zijn het samenhangende thema's: de tweede edele waarheid is dat lijden onder meer wordt veroorzaakt door hebzucht.

Ik ken zelf geen armoede en toch maak ik me soms zorgen over geld en de toekomst die er steeds schaler uit ziet met alle bezuinigingen. Ik ben vast niet de enige. En dan is er nog de beleving van armoede, het moment waarop het lijden wordt. Ik peins nog even verder. Wat een museumbezoek al niet kan doen.